فلسفه زندگي نزد ايرانيان باستان بر يكتاپرستي و اميد و شادي استوار بوده است.اميد به آينده در جشن هاي ايراني موج مي زند.يكي از اين جشن ها كه براي ما هنوز هم زنده مانده جشن شب يلداست.

شايد نزد ملت هاي ديگر شب نماد شادي ، طلب روزي و اميد به آينده نباشد ولي ظرفيت فرهنگ ملي ما كه پاره اي از سنت هاي پسنديده و مظاهر آن هم به نسل هاي حاضر منتقل نشده همانند مناسبت تاريخي شب يلدا بسيار ژرف و سرشار از تنوع و رنگارنگي، سرزندگي و نشاط ، آينده گرايي و جامع نگري است.

ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا ؛ شب نخستين روز دي ماه يعني آخرين شب پائيز، نخستين شب زمستان، پايان قوس، آغاز جدي که درازترین و تاریک ترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدار می مانند و در کنار یکدیگر اين آيين باستاني را پاس مي دارند و جشن مي گيرند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی ،روحیه آنان را تضعیف نکند و با سپيده دم و روشنايي آن آرامش مي يابند و استراحت مي كنند.

درباره يكتاپرستي ايرانيان نويسنده عقيده دارد كه هويت تركيبي ما با دو مولفه فرهنگ ايراني و فرهنگ ديني و رابطه هريك با منافع ملي و نسبت هر كدام با ديگري براي اين كه كل واحدي را تشكيل دهند و جامع و مانع باشند به محاسبات دقيق و بازمهندسي فرهنگي نياز دارد.آيات 198 و 199 سوره شعرا و سخن امام جعفر صادق(ع) درباره آن كه روي آوري و ايمان ايرانيان به اسلام را نشانه فضيلت شان مي داند ، می تواند موید این مطلب باشد که اسلام نشانه بالندگي جامعه ايراني بوده است و نه عامل ترك هویت و فراموشي تمدن ايراني.

برقراري رابطه اي كه اين دو مولفه هویتی یعني اسلامي بودن و ايراني بودن را به اهداف جهاني هر كدام برساند از وظايف سياستمداران و برنامه ريزان ارشد فرهنگي جامعه است.جهان گرايي اسلامي وعده خداوند است.

ظرفيت هاي فرهنگ ملي به اندازه اي است كه از بدو ورود اسلام به ايران با ارايه خدمات متقابل ، نه تنها براي جهان اسلام فوايد بسياري داشته بلكه فرهنگ اسلامي را هم به صورت بومي درآورده و امروزه ، شواهد این بومی سازی در فرهنگ شيعي ايرانيان فراوان است.

با وجود تحولات فراواني كه در دهه هاي اخير در عرصه هاي ملي و بين المللي شاهد آن بوده ايم و پديده جهاني شدن كه ملت ما را همانند همه ملت ها احاطه كرده است مردم ايران با همه اقوام ، قوميت ها و اقليت هاي ديني و مذهبي شب يلدا را در تمامي نقاط كشور پاس مي دارند و آن را سنتي نيكو مي دانند كه نويدبخش طلوع و آينده اي بهتر و فردا و فرداهايي روشن تر است.

انقلاب اسلامی در ايران واقعيت انكارناپذير تفكر احياگرانه شيعي در جهان معاصر است ولي از همه مهم تر مقبوليت آن در نزد تمامي ايرانيان از اكثريت شيعي در بين اقوام ايراني تا قوميت ها ، خرده فرهنگ ها و اقليت هاي ديني و مذهبي متعدد در كشورمان است که همانند همه پدیده های اجتماعی به هم افزایی نیاز دارند.

دربرگيرندگي و ماندگاري هويت ايراني به بازمهندسي فرهنگي كشور برپايه سه مولفه ايرانيت ، اسلاميت و جهانگرايي فرهنگي و نسبت هاي دقيق آنها با يكديگر وابسته است و ناگزیر در این راه ، توجه و نگاه جامع و راهبردی برنامه ريزان ارشد جامعه به تمامي وقايع و سنت هاي پسنديده ايراني و مناسبت هاي ملي با رويكرد هاي پيش از اسلام ، پس از اسلام و در دوره معاصر با رويكرد های مشروطه خواهی و انقلاب اسلامي اجتناب ناپذیر بوده و راهگشاي مسئله مهم هويت خواهد بود.

متاسفانه باوجود سنت ها و وقايع آموزنده تاريخي و مناسبت هایی شبیه مناسبت شب یلدا ، تعداد بسيار كمي از مناسبت هاي تقويمي كشور چند هزار ساله ايران به دوره پيش از اسلام بازمي گردد.مناسبت هاي عيد نوروز ، روز طبيعت ، روز قلم يا همان جشن تيرگان و شب يلدا تنها مناسبت هايي هستند كه از اين دوره تاريخي بسيار طولاني در تقويم رسمي سال 1389 ديده مي شوند.

پيشنهاد روزها و مناسبت هاي خاص از سوي اشخاص مختلف اعم از حقيقي و حقوقي و نحوه بررسي آن به طور مستقيم به تعريف ما از هويت ايراني بستگي دارد.عدم رعايت تناسب و محاسبه دقيق در مولفه هاي دینی و میهنی هويت ملي باعث مي شود كه تصويري تک مولفه ای از ايران و ايراني ارايه شود.نسبت چهار مناسبت ملي از دوره پیش از اسلام به كل مناسبت هاي تقويمي كشور اعم از مناسبت های جهانی ، بین المللی ، ملی ، اسلامی ، صنفی یا حقوقی در متن و ضمیمه تقویم که بیش از دویست و پنجاه مناسبت است این مطلب را تایید می کند.

فرهنگ ايراني و فرهنگ شيعي براي اكثريت مردم ما دو روي يك سكه اند و با یک درک تاریخی و جامع نگری ملی همه اقليت ها نيز به آن احترام مي گذارند.همانگونه كه در شب يلدا ايرانيان شیعی با همه تنوع قومی و باوجود خرده فرهنگ ها و اقلیت های دینی و مذهبی این آیین ملی را پاس می دارند و به طلوعي دوباره و فردايي روشن مي انديشند و آن را جشن مي گيرند ، فرهنگ شيعي هم به انتظار موعود عقيده دارد كه مي آيد و جهان را روشن مي كند.

بلنداي شب يلدا با انتظار طولاني ايراني ها براي لحظه موعود و به فرهنگ انتظار در مهدویت شباهت دارد.شايد عناصر تاريكي و بلندي در شب يلدا كه با اميد وروشنايي صبح دم از بين مي روند بتواند همه ما ايراني ها را بيشتر به ياد تضاد و هم نشيني خير و شر در نظام كائنات كه سرانجام با غلبه خوبي ها و مهر پايان مي يابد بياندازد و به آینده و آینده های روشن تر امیدوارتر سازد.عاشقم بر لطف و بر قهرش به جد-اي عجب! من عاشق اين هر دو ضد.

علیرضا سعیدآبادی